Oruç dinde “imsak vaktinden iftar vaktine kadar bir amaç uğruna ve bilinçli olarak, yeme içme ve cinsel ilişkiden uzak durmak” şeklinde tarif edilmektedir. Oruç ibadeti hicretten bir buçuk sene sonra Şaban ayında farz kılınmıştır.[1]Oruç, İslam’ın üzerine kurulduğu beş esastan biridir. Oruç namaz, zekat, kurban…gibi daha önceki ümmetlere de farz kılınan ibadetlerdendir.
Kul namaz kılmakla bedeninin şükrünü, zekat vermekle malının şükrünü yerine getirmiş olur. Yine kul hacca gitmekle mal ve bedeniyle Allah’ın emrini eda etmiş olur. Kul içki, kumar, faiz…gibiharam olan zararlı şeyleri terk etmekle bunların zararından korunmuş olur. Fakat kul oruç tutmakla en çok muhtaç olduğu anda Allah’ın emrine uyarak yeme, içme gibi helal ve gerekli olanları dahi Allah için terk ederek Allâh’a tam bağlılığını, ihlasını göstermiş olur. Bunun için Allâhü Teâlâ bir hadis-i kudside:“Oruç benim içindir, mükafatını da ancak ben veririm. Oruçlu, şehvetini ve yemesini benim için bırakır.”[2] Buyurmaktadır.
Orucun faydaları ve mümine kazandırdıklarından bazılarını şöyle sıralayabiliriz: *Oruç Allâh’a itaati sağlar ve kul bu itaatle çok büyük sevap kazanır. Nebi (sas) bir hadisinde buyurduğu üzere; “inanarak ve karşılığı Allah’tan beklenerek tutulan oruç geçmiş günahlara kefarettir.[3]*Oruç iradeyi güçlendirir, azmi artırır, sabrı öğretir, zihin berraklığını sağlar.*İmsakta yemeği bırakma ve iftarda yemekle oruç, insanıdüzene ve itâate alıştırır. *Oruç, rahmet, kardeşlik, yardımlaşma…gibi toplumda birlik ve beraberliği sağlayan duyguları kazandırır. Müslüman aç kalarak yoksul insanlara merhametli davranmayı ve yardımcı olmayı öğrenir. *Oruç açlık sebebiyle günahlara meylin,şehvet vearzuların kırılmasını sağlar. Bunun için Peygamber (sas) evlenemeyen gençlere oruç tutmayı tavsiye etmiştir.[4] *Oruç kötülüklerden koruyarak ahlakı güzelleştirir. Allâhü Teâlâ bu hakkında bir ayet-i kerimede şöyle buyurmaktadır:“Ey iman edenler! Sizden öncekilere farz kılındığı gibi, sizin üzerinize de oruç farz kılındı, taki (günah ve kötülüklerden) korunasınız.”[5]Peygamber efendimiz (sas) de şöyle buyurmuştur: “Her kim yalan söylemeyi ve yalanla iş görmeyi bırakmazsa, Allâh onun yeme ve içmesini bırakmasına değer vermez.”[6]*-Özellikle uzun ve sıcak günlerde- oruç sebebiyle aç ve susuz kalındığı için oruçnimetlerin kıymetini öğretir ve nimetlere şükrü artırır. Şükür artınca da nimet artar. Nitekim Allâhü Teâlâ, “Andolsun, şükrederseniz muhakkak (nimetimi) artırırım”[7] buyurmuştur. *Oruç sağlığı korur. Sene boyu aralıksız devam eden yeme içmeye ara verilerek beden temizlenir, yenilenir, dinlenir ve dinçleşir. Bunu peygamber (sas) şöyle haber vermiştir: “Oruç tutunuz, sıhhat bulursunuz.”[8]*Oruç senelik ahlak eğitimi okuludur: Mü’min ramazanda nefisle mücadeleye, nefsin isteklerine ve şeytanın vesveselerine karşı koymaya alışır. Allâh’a ve kullara karşı vazifelerini tam ve başarılı yapabilmek içinoruçla senelik terbiye ve eğitim talimi yapılır.
Nebi (sas), “orucun dünyada günahtan, ahirette de cehennem azabından koruyan bir kalkan olduğunu” haber vermiştir. [9] Peygamber (sas)in bu sözüne göre insan orucun ahirette kendisine faydası olup olmayacağını anlayabilir. Şöyle ki, kişinin dünyada tuttuğu oruç kendisini günahlardan koruyorsa ahirette de cehennem azabından koruyacaktır. Şayet kişiyi tuttuğu oruç dünyada günahlardan korumuyorsa ahirette de cehennem azabından korumayacaktır. Herkes bu şekilde nasıl bir oruç tuttuğuna bakmalıdır
İmam Gazali orucun derecelerini şöyle açıklamaktadır: Birincisi: Yalnız yeme-içme ve cinsel ilişkiyi bırakan sıradan insanların (tuttuğu) oruçtur. İkincisi: Göz, kulak, el, ayak ve diğer organları günahtan koruyan özel insanların orucudur. Üçüncüsü de; Kalbi meşgul eden Allah’tan başka her şeye karşı sevgi ve muhabbeti kesip bütün varlığıyla yalnız Allâh’a bağlanan has kulların orucudur.
İ.Gazali Orucun altı sırrını da şöyle anlatır: *Gözü haram, kötü kalbi meşgul edip Allâh’ı unutturan her şeye bakmaktan korumaktır. *Dili gıybet, yalan, iftira, laf taşıma gibi haram ve kötü şeylerden korumaktır. *Kulağı haram olan şeyleri dinlemekten korumaktır. *Elleri ve ayakları kötülüklerden uzak tutmak ve mideyi haram yemekten korumaktır. *İftar vaktinde çok fazla yememektir. *Oruç tutan orucunun kabul olup-olmadığını ve Allâh’a yakın kullardan olup-olmadığını düşünerek korku ile ümit arasında olmalıdır.[10]
Allâh’ım bizlere, kendisinin emrettiği ve Peygamberinin tuttuğu gibi oruç tutarak kendisine tam bağlanmayı ve yasak, kötü ve çirkin olan şeylerden kaçınmayı nasip etsin.
Mustafa AYDIN/ Menteşe Müftüsü
[1] İslam İlmihali
[2]Buhari ve Müslim R. Salihin H. 1218
[3] Buhari, Savm 7
[4]Sünenler
[5] Bakara 183
[6] Buhari, Savm 8.
[7] İbrahim 7
[8]Mecmeu’zZevaid, 3/70
[9] R. Salihin 1218
[10]Zübdetü’l İhya, s. 89-91.
