Hele ses ver kurban olduğum Hele ses ver

Hetim hetim donarken gecenin ayazında,

Nefesin buhar olup çıkarken son defa,

Çıkmamış bıyıklarından buz sarkarken yiğidim,

Elin mi önce dondu, yoksa ayakların mı?

Yüreğin mi dondu, yoksa çıkmayan avazın mı?

Kim düştü önce toprağa sen mi arkadaşın mı?

Yıl 1877

Sarıkamış Rus işgalinde. Sarıkamış’ta bir Rus garnizon kurulmuş, Türk toprağı olmaktan çıkmıştır.

Yıl 1914

Osmanlı I.Dünya harbine girmiş Başkumandan Vekili Enver Paşa ise Sarıkamış’ı geri almayı hedefleyen bir plan hazırlamıştır.

Enver Paşa yılbaşı eğlencesi içinde olan Rus askerlerine baskın düzenlemek suretiyle aynı zamanda Batı’da savaş ile boğuşan Rus birliklerine bir harekât planı kurar.

Askerlerin içinden Türk Ordusunun bu plana henüz hazır olmadığına dair uyarılarına kulak asmayan “bazı” komutanlar özellikle çöl iklimine sahip bölgelerden getirilen Türk askerlerini Allahuekber Dağları’na tırmanması emrini verirler. Hatta bu emirden sonra harekâtın başarısız olacağına emin olan Hasan İzzet Paşa gibi komutanlar birer birer istifa etmeye başlar.

Savaş planına göre 3.Ordu Allahuekber Dağları’nı aşacak ve Sarıkamış’ı kuşatmaya alacaktır. Harekât başlar, Hafız Hakkı Bey’e bağlı birlikler kaçan Rus askerlerini takip etmeye başlar, kuşatmanın genişlemesine neden olur. Bu da felaketi beraberinde getirmiştir.

Öncü birlikler Sarıkamış’a girer ancak hikâyenin asıl yüzü dağlarda yaşanmaktadır. Öncü birlikler Ruslara fazla dayanamaz, dağlardaki askerlerde soğuğa…

25-26 Aralık “sonun” geldiğini gösterir ancak her şey 3 Ocakta belli olur. 4 Ocak zaten askere geri çekilme emri verilir.

Savaş bittiğine göre hadi bakalım rakamlar ne diyor?

Hayır!

Bakamazsınız efendiler. Şimdide sansür vardır. 1914 ve 1915’in başlarında yaşanan bu olaylar ile ilgili yazılar ancak ve ancak 1922’de konuşulmaya başlanır. Enver Paşa ciddi bir sansür girişimi başlatmıştır. 1922’ye gelindiğinde gerçekleri konuşacağız.

Hayır!

Bu sefer de gerçeklerden fazlasını konuşmak icap eder. Şerif Köprülü’nün 1922’de ortaya koyduğu kitapta geçen “donarak şehit olan 90 bin asker” ifadesi ilk defa bu tarihte gündeme gelmiştir. Hükümet bu dönemde Sarıkamış Harekatı’nın abartılmasını önlemek bir yana bunu desteklemek durumunda bile kaldı.

 Neden?

O dönem, İstiklal Savaşı’nın en zor zamanlarıydı, Enver Paşa, Türkiye’ye dönüp Mustafa Kemal Paşa’nın yerine geçebilmek için Batum’da bekliyor ve Yunanlılara karşı savaşan Türk Ordusu’nun uğrayacağı ilk bozgundan sonra Anadolu’ya geçme hazırlıkları yapıyordu. Ankara hükümeti, işte bu yüzden Enver Paşa aleyhinde bir karalama kampanyasına girişmeye mecburdu ve Sarıkamış bozgunuyla ilgili abartmalar da kampanyanın bir parçasıydı.

Aydınlanma

Sarıkamış Muharebelerinde 3.Ordunun sayısı 118bin ancak savaşa doğrudan katılan (muharip) 78 bin asker var idi. Rus kaynaklarına göre defnedilen Türk askerlerinin sayısı ise 23 bin. O günlerde askeri kırıp geçiren tifüs hastalığına kurban verilen birçok Türk askeri olduğunu biliyoruz. Kayda geçmeyen şehit evlatlar olsa bile bu rakamlar hiçte yazılan sayılara ulaşamıyor. 78 bin askerin katılığı savaşta nasıl oluyor 90 bin asker hele birde kurşun dahi atmadan donarak şehit oluyor?

Birde karşı taraftan bakalım. Rus kaynakları Sarıkamış ve çevresinde 32 bin Rus askerinin öldüğünü yazıyor. “Kurşun dahi atılmadan” cümlesi o zaman çok gerçekleri yansıtmıyor. Belli Türk askeri tarihte olduğu gibi soğuk Allahuekber Dağlarında elinden geldiğince mücadele etmiş kahramanca ve yiğitçe çarpışmıştır düşman askeriyle.

Anadır Sarıkamış.

Yaradır Sarıkamış,

Borandır Sarıkamış,

Destandır Sarıkamış.

Donarak ve çeşitli sebeplerden şehit olan Türk evlatları üzerinize düşen her kar tanesi içimize yangın oldu. Bu yangın tüttü duman oldu Sarıkamış dillere destan oldu. Unutmadık, unutmayacağız.

Saygı ve minnet ile anıyoruz.